ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΛΙΠΙΔΙΑ;

Τα λιπίδια είναι ενώσεις που απαντώνται στους ζωντανούς οργανισμούς ως δομικά συστατικά και ως πηγές ενέργειας. Μπορούν να συντεθούν ενδογενώς, αλλά και να απορροφηθούν από τη διατροφή. Αν και υπάρχουν αρκετές μορφές λιπιδίων, εκείνα που έχουν μελετηθεί περισσότερο είναι:

• Η ολική χοληστερόλη (total cholesterol, TC)
• Η λιποπρωτεΐνη υψηλής πυκνότητας (HDL- «καλή» χοληστερόλη)
• Η λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας (LDL- «κακή» χοληστερόλη)
• Τα τριγλυκερίδια

ΠΟΤΕ ΤΑ ΜΕΤΡΑΜΕ;

Οι Ευρωπαϊκές κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν έλεγχο σε όλους τους άντρες άνω των 40 και στις γυναίκες άνω των 50 ή σε εμμηνόπαυση. Είναι σημαντικό να κάνει κάποιος την εξέταση σε νεαρή ηλικία, ώστε να καθοριστεί η τιμή που θα αποτελέσει το σημείο αναφοράς για τον γιατρό. Τα άτομα που εκτιμάται ότι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο καρδιοπάθειας (π.χ. λόγω οικογενειακού ιστορικού καρδιαγγειακής νόσου ή υψηλής χοληστερίνης) πρέπει να κάνουν την πρώτη εξέταση αρκετά νωρίς. Όσοι έχουν παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου (κάπνισμα, παχυσαρκία, αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη) θα πρέπει να παρακολουθούνται στενά, ενώ όσοι λαμβάνουν αγωγή συστήνεται να επαναλαμβάνουν την εξέταση σε ετήσια βάση.

Η μέτρηση των λιπιδίων στο αίμα γίνεται σε κατάσταση νηστείας (πχ το πρωί νηστικός). Αν και αυτό σύμφωνα με νέα στοιχεία δεν είναι απαραίτητο, εντούτοις τα τριγλυκερίδια επηρεάζονται από την τροφή, ενώ αποκλίσεις βλέπουμε και σε διαβητικούς.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΥΠΕΡΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ;

Ο όρος υπερλιπιδαιμίες αναφέρεται σε ομάδα παθολογικών καταστάσεων με κοινό χαρακτηριστικό τα αυξημένα επίπεδα λιπιδίων στο αίμα. Οι υπερλιπιδαιμίες διαφοροποιούνται:

• Στην υπερχοληστερολαιμία (αύξηση της χοληστερόλης και της LDL)
• Στην υπερτριγλυκεριδαιμία (αύξηση των τριγλυκεριδίων)
• Στη μεικτή/συνδυασμένη υπερλιπιδαιμία (συνύπαρξη υπερχοληστερολαιμίας και υπερτριγλυκεριδαιμίας).
• Στη μείωση της HDL, είτε μεμονωμένα είτε σε συνδυασμό με άλλες διαταραχές.

Οι Πρωτοπαθείς Υπερλιπιδαιμίες έχουν γενετικό υπόβαθρο (οικογενής υπερχοληστερολαιμία, οικογενής υπερτριγλυκεριδαιμία, οικογενής συνδυασμένη υπερλιποπρωτεϊναιμία).

Οι Δευτεροπαθείς Υπερλιπιδαιμίες σχετίζονται με ορμονικές και μεταβολικές διαταραχές (υποθυρεοειδισμός, σακχαρώδης διαβήτης, παχυσαρκία, μεταβολικό σύνδρομο, νεφρική δυσλειτουργία), κατάχρηση αλκοόλ, κακή διατροφή.

ΟΙ ΥΠΕΡΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ ΑΥΞΑΝΟΥΝ ΤΟΝ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟ ΚΙΝΔΥΝΟ;

Οι υπερλιπιδαιμίες αποτελούν έναν σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων. Το χαρακτηριστικό γνώρισμα της αθηροσκλήρυνσης είναι η συσσώρευση χοληστερόλης στο αρτηριακό τοίχωμα, που αποτελεί και το έναυσμα για τη διεργασία της αθηρωμάτωσης. Είναι λοιπόν επιθυμητό να διατηρούνται χαμηλά τα επίπεδα της LDL και των τριγλυκεριδίων και υψηλά τα επίπεδα της HDL χοληστερόλης, ιδίως σε ασθενείς αυξημένου καρδιαγγειακού κινδύνου, όπως οι διαβητικοί, οι στεφανιαίοι, οι καπνιστές, οι υπερτασικοί. Είναι χαρακτηριστικό ότι αναλόγως του συνολικού προφίλ του ασθενούς καθορίζονται και οι τιμές-στόχοι των λιπιδίων του.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Καταρχήν χρειάζεται η υιοθέτηση του λεγόμενου "υγιεινοδιαιτητικού μοντέλου ζωής".

Διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους και αύξηση της φυσικής  δραστηριότητας (συστήνονται τουλάχιστον 30 λεπτά μέτριας έντασης άσκησης καθημερινά).

Διακοπή καπνίσματος καθότι έχει δοσοεξαρτώμενη αρνητική σχέση με τα επίπεδα της HDL-χοληστερόλης και αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα.

Περιορισμός αλκοόλ: Η συστηματική χρήση αλκοόλ συμβάλλει στην αύξηση των τριγλυκεριδίων στο αίμα. Έτσι συνιστάται η κατανάλωσή του με μέτρο, δηλαδή το πολύ 2 μερίδες αλκοόλ την ημέρα για τους άνδρες και 1 για τις γυναίκες.

Διατροφή μεσογειακού τύπου: τρόφιμα φυτικής προέλευσης, όπως φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως, όσπρια. Περιορισμός της κατανάλωσης τροφίμων όπως πλήρη σε λιπαρά γαλακτοκομικά, σκληρά κίτρινα τυριά. Αποφυγή κόκκινου κρέατος, επεξεργασμένων-τυποποιημένων τροφών, αλλαντικών, γλυκών, διότι είναι πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά οξέα. Συστήνονται άπαχα και χωρίς δέρμα πουλερικά (κοτόπουλο, γαλοπούλα) και ψάρια, τα οποία είναι πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα που μειώνουν τα λιπίδια στο αίμα και ενισχύουν την άμυνα του οργανισμού. Ο τρόπος μαγειρέματος έχει επίσης σημασία (φαγητά ψητά, βραστά ή στον ατμό αντί για τηγανητά, λαδερά), ενώ θα πρέπει να προτιμάται το ελαιόλαδο αντί για άλλα φυτικά έλαια ή ζωϊκά λίπη, αποφεύγοντας όμως και την υπερβολική κατανάλωσή του γιατί είναι πλούσιο σε θερμίδες.

Αναλόγως του ατομικού προφίλ καρδιαγγειακού κινδύνου και των τιμών λιπιδίων, ο καρδιολόγος μπορεί επιπρόσθετα να συστήσει φαρμακευτική αγωγή π.χ. στατίνες (όπως η ροσουβαστατίνη, ατορβαστατίνη, πιταβαστατίνη, σιμβαστατίνη), φιμπράτες, εζετιμίμπη, κ.λ.π. έτσι, ώστε να επιτευχθούν οι θεραπευτικοί στόχοι και να μειωθεί ο καρδιαγγειακός κίνδυνος. Ειδικά οι στατίνες έχουν σε πληθώρα μελετών αποδεδειγμένο όφελος στην καρδιαγγειακή νοσηρότητα και θνητότητα, τόσο στην πρωτογενή πρόληψη όσο και στη δευτερογενή, ενώ έχουν δείξει επιβράδυνση έως και ανάσχεση της εξέλιξης της αθηροσκλήρυνσης. Το δε προφίλ ασφαλείας τους είναι πολύ καλό με συχνότερη παρενέργεια τη μυοπάθεια με τη μορφή μυικής αδυναμίας/μυαλγιών. Νεότερη προσθήκη στη φαρέτρα μας είναι ενέσιμα φάρμακα (πχ αλιροκουμάμπη, εβολοκουμάμπη) που χορηγούνται ανά 2 εβδομάδες ή και αραίοτερα, με ένδειξη σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις ασθενών όπου η από του στόματος θεραπεία είναι ανεπαρκής ή μη ανεκτή.

Δρ. Ευάγγελος Ε. Βολτυράκης

Καρδιολόγος

Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών